ပထုိး(ပုထုိး) ေစတီဟူသည္
မုိမုိမုံ႔မုံ႔ စုံ႔စုံ႔ေမာက္ေမာက္ စုိက္ေဆာက္ျပဳလုပ္အပ္ေသာ ဝတၳဳကုိ မာဂဓဘာသာအားျဖင့္ “ထူပ” ျမန္မာဘာသာအားျဖင့္ “ပထုိး”ဟု ေခၚရကား ထုိထူပ=ပထုိးျပဳလုပ္၍ ထားထုိက္ေသာပုဂၢဳိလ္ပင္တည္း။ လမ္းဆုံ လမ္းခြ၌ ေရာက္လာေသာ နတ္လူအားလုံးတုိ႔၏ ပူေဇာ္ရွိခုိး ျမတ္ႏုိးပူေဇာ္ရာ “ပထုိး”ျပဳလုပ္၍ ထားရမည္ဟု ဆုိလုိသည္။
ပုထုိးသည္ပင္ ေစတီ။ ။ ထုိပထုိးကုိ “စိတၱီကတ႒, မဟဂၣ႒, အတုလ႒”စေသာအနက္တုိ႔ေၾကာင့္ “ေစတီ”ဟူ၍လည္း ေခၚဆုိအပ္၏။
ေစတီ ၃-မ်ဳိး
(၁) သာသီရိကေစတီ=သရီရေစတီ, ဓာတုေစတီ, ဓာတုက၊(၂) ပရိေဘာဂိက=ပရိေဘာဂိယ, ပရိေဘာဂေစတီ၊(၃) ဥဒၵိႆကေစတီ=ဥဒၵိႆေစတီ။
ဤေစတီ ၃-မ်ဳိးတုိ႔တြင္ သာသီရိကေခၚ ဓာတုေစတီကုိ ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿပီးမွ ေစတီျပဳလုပ္ ကုိးကြယ္ ခြင့္ရသည္၊ က်န္ေစတီ ၂-မ်ဳိးကုိကား သက္ေတာ္ထင္ရွားရွိစဥ္ပင္ ကုိးကြယ္ခြင့္ရ၏။
"ကတီ ႏုေခါ ဘေႏၲ ေစတိယာနီ”တိ? “တီဏိ အာနႏၵာ”တိ။ “ကတမာနိ ဘေႏၲ တီဏီ”တိ? “သာသီရိကံ, ပရိေဘာဂိကံ (ပရိေဘာဂိယံ-က), ဥဒၵိႆက”ႏၲိ။ “သကၠာ ပန ဘေႏၲ တုေမွသု ဓရေႏၲသု ေယဝ ေစတိယံ ကာတု”ႏၲိ? “အာနႏၵ သာသီရိကံ န သကၠာ ကာတုံ၊ တဥွိ ဗုဒၶါနံ ပရိနိဗၺာနကာေလ သကၠာ ကာတုံ၊ ဥဒၵိႆကံ ပရိေဘာဂိယဥၥ သကၠာ ေဟာတိ၊ ဗုေဒၶဟိ ပရိဘုေတၱာ မဟာေဗာဓိ႐ုေကၡာ ဗုေဒၶသု ဓရေႏၲသုပိ ေစတိယေမဝါ”တိ။ (ဇာတက၊ ႒၊ ၄၊ ကာလိဂၤေဗာဓိဇာတ္၊ ၂၂၉။)
စယိတဗၺႏၲိ ေစတိယံ၊ ပူေဇတဗၺႏၲိ ဝုတၱံ ေဟာတိ၊ စိတတၱာ ဝါ ေစတိယံ။ တံ ပေနတံ ေစတိယံ တိဝိဓံ ေဟာတိ ပရိေဘာဂေစတိယံ ဥဒိၵႆကေစတိယံ ဓာတုကေစတိယႏၲိ။ တတၳ ေဗာဓိ႐ုေကၡာ ပရိေဘာဂ- ေစတိယံ၊ ဗုဒၶပဋိမာ ဥဒၵိႆကေစတိယံ၊ ဓာတုဂဗၻထူပါ သဓာတုကာ ဓာတုကေစတိယံ။ (ခုဒၵကပါဌအ႒ကထာ၊ နိဓိက႑သုတ္၊ ၁၈၈။)
မဟာပရိနိဗၺာနသုေတၱ ဒႆိတနေယေနဝ ဗုဒၶါဒိေက စတၱာေရာ ထူပါရေဟ ပကာေသတြာ သရီရေစတိယံ ဥဒၵိႆေစတိယံ ပရိေဘာဂေစတိယႏၲိ တီဏိ ေစတိယာနိ ဝိေသသေတာ ပရိဒီေပတြာ။ (ဓမၼပဒအ႒ကထာ၊ ၂၊ ၁၆၃။)
ပရိေဘာဂေစတိယ႒ာနႏၲိ ဧတၳ ပရိဘုတၱဴပကရဏာနိ နိဒဟိတြာ ကတံ ေစတိယံ ပရိေဘာဂေစတိယႏၲိ ဒ႒ဗၺံ။ တိဝိဓဥွိ ေစတိယံ ဝဒႏၲိ ပရိေဘာဂေစတိယံ ဓာတုေစတိယံ ဓမၼေစတိယႏၲိ။ တတၳ ပရိေဘာဂေစတိယံ ဝုတၱနယေမဝ။ ဓာတုေစတိယံ ပန ဓာတုေယာ နိဒဟိတြာ ကတံ။ ပဋိစၥသမုပၸါဒါဒိလိခိတေပါတၳကံ နိဒဟိတြာ ကတံ ပန ဓမၼေစတိယံ နာမ။ သာသီရိကံ ပရိေဘာဂိကံ ဥဒၵိႆကႏၲိ ဧဝမၸိ တိပၸေဘဒံ ေစတိယံ ဝဒႏၲိ။ အယံ ပန ပေဘေဒါ ပဋိမာ႐ူပႆပိ ဥဒၵိႆကေစတိေယေနဝ သဂၤဟိတတၱာ သု႒ဳတရံ ယုဇၨတိ။ (သာရတၳဒီပနီဋီကာ၊ ၁၊ ၁၇၂။)
ပရိေဘာဂေစတိယ႒ာနႏၲိ ဧတၳ-ဤပါဌ္၌၊ ပရိဘုတၱဴပကရဏာနိ- သုံးေဆာင္အပ္ကုန္ေသာ အေဆာက္ အဦတုိ႔ကုိ၊ နိဒဟိတြာ-သုိမွီး၍၊ ဝါ-ဌာပနာ၍၊ ကတံ-ျပဳအပ္ေသာ၊ ေစတိယံ-သည္၊ ပရိေဘာဂေစတိယံ- ပရိေဘာဂေစတီမည္၏၊ ဣတိ-သုိ႔၊ ဒ႒ဗၺံ-၏။ ဟိ-မွန္၏၊ ေစတိယံ-သည္၊ ပရိေဘာဂေစတိယံ- လည္းေကာင္း၊ ဓာတုေစတိယံ- လည္းေကာင္း၊ ဓမၼေစတိယံ-လည္းေကာင္း၊ ဣတိ-သုိ႔၊ တိဝိဓံ- သုံးပါးအျပားရွိ၏ဟူ၍၊ ဝဒႏၲိ-ကုန္၏။ တတၳ- ထုိသုံးပါးေသာ ေစတီတုိ႔တြင္၊ ပရိေဘာဂေစတိယံ-သည္၊ ဝုတၱနယေမဝ-ဆုိအပ္ခဲ့ၿပီးေသာနည္း ရွိသည္သာလွ်င္တည္း။
ဓာတုေစတိယံ ပန-ကုိကား၊ ဓာတုေယာ-တုိ႔ကုိ၊ နိဒဟိတြာ-၍၊ ကတံ-ျပဳအပ္ေသာေစတီတည္း။ ပဋိစၥသမုပၸါဒါဒိလိခိတေပါတၳကံ- ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အစရွိသည္တုိ႔ကုိေရးအပ္ေသာစာအုပ္ကုိ၊ နိဒဟိတြာ-၍၊ ကတံ ပန-ျပဳအပ္ေသာေစတီသည္ကား၊ ဓမၼေစတိယံ နာမ-မည္၏။ သာသီရိကံ-သာသီရိကေစတီလည္းေကာင္း၊ ပရိေဘာဂိကံ- ပရိေဘာဂိကေစတီလည္းေကာင္း၊ ဥဒၵိႆကံ-ဥဒၵိႆကေစတီလည္းေကာင္း၊ ဣတိ ဧဝမၸိ-ဤသုိ႔လည္း၊ ေစတိယံ-ကုိ၊ တိပၸေဘဒံ- သုံးပါးအျပားရွိ၏ဟူ၍၊ ဝဒႏၲိ-ကုန္၏။ အယံ ပန ပေဘေဒါ- ဤသာသီရိက အစရွိေသာ ေစတီအျပားသည္ကား၊ ပဋိမာ႐ူပႆပိ-ဆင္းတုေတာ္၏လည္း၊ ဥဒၵိႆကေစတိေယေနဝ- ဥဒၵိႆက ေစတီျဖင့္သာလွ်င္၊ သဂၤဟိတတၱာ- ေရတြက္အပ္သည္၏အျဖစ္ေၾကာင့္၊ သု႒ဳတရံ- လြန္စြာလွ်င္၊ ယုဇၨတိ-သင့္ ေလ်ာ္၏။ (သာရတၳဒီပနီဋီကာနိႆယ၊ ၁၊ ၃၃ဝ-၃၃၁။)
ဇာတ္အ႒ကထာ, ခုဒၵကပါဌအ႒ကထာ, ဓမၼပဒအ႒ကထာတုိ႔၌လာေသာပါဌ္ျဖင့္ “သာသီရိက, ပရိေဘာဂိက, ဥဒၵိႆက-ဟူေသာ ဘုရားႏွင့္စပ္ေသာ ေစတီ ၃-မ်ဳိးကုိေဟာေတာ္မူအပ္သည္၊ သာရတၳ ဒီပနီဋီကာ၌လာေသာပါဌ္ျဖင့္ "ဓမၼေစတီ”ႏွင့္တကြ ေစတီ ၄-မ်ဳိးဟူ၍လည္း တနည္းမွတ္အပ္၏။
ဆရာေတာ္ ဦးေဇာတာလကၤာရ
ဓမၼာနႏၵ ဝိဟာရ
ဟာ့ဖ္မြန္းေဗးၿမိဳ႔
No comments:
Post a Comment