ဘုရားျဖစ္စဥ္၊ ဗုဒၶဝင္၌၊
လလွ်င္ ကဆုန္၊ နယုန္ ဝါဆုိ၊ ထုိအဆုိတုိ႔၊
ဤလုိလမ်ား၊ အမည္သား၍၊ ၫႊန္ၾကားေဟာခဲ့ပါသေလာ?
ေမး။ ။(ဂ) အရွင္ဘုရား, ျမတ္စြာဘုရား ဖြားျမင္ျခင္း, ဘုရားျဖစ္ျခင္း စသည္ျဖင့္ ဗုဒၶဝင္တြင္ ကဆုန္လ, ဝါဆုိလ စသည့္ လအမည္ႏွင့္ အသက္ေတာ္တုိ႔ကုိ ျပသထားပါသည္။ ဘုရားလက္ထက္ေတာ္က ဒီလုိလအမည္နဲ႔ အသက္ေတာ္ကုိ ညႊန္ျပၿပီး ေဟာခဲ့ပါသလားဘုရား?
အိႏၵိယမွီ၊ ျမန္မာသည္၊ လမည္ျပဳစုပါ
ေျဖ။ ။ (ဂ) အိႏၵိယပကၡဒိန္၌ နကၡတၱေဗဒပညာရပ္ကုိ အေျခခံလ်က္ စန္း(လ)ႏွင့္ယွဥ္ေသာ နကၡတ္မ်ား အစြဲျပဳ၍ လအမည္မ်ားကုိ ေပးခဲ့ၾကပါသည္၊ ဥပမာ—စိတၱ, စိတၱမာသ (ပါဠိ), စိၾတ, စဲၾတ (ဟိႏၵီ/သကၠတ) = တန္ခူးလ (ျမန္မာ)၊ ေဝသာခ, ေဝသာခမာသ (ပါဠိ), ဝဲရွာခ Vai'sakha (သကၠတ) =ကဆုန္လ (ျမန္မာ)၊ ေဇ႒, ေဇ႒မာသ (ပါဠိ), ေဇ်ရွ္ဌ JyaishÔha (သကၠတ) = နယုန္လ (ျမန္မာ)၊ အာသာဠွ, အာသာဠွိမာသ (ပါဠိ), အာရွာဎ ŒshÈÉha (သကၠတ)= (ဝါဆုိလ (ျမန္မာ)စသည္ျဖင့္ ေခၚေဝၚ ေရးသားၾကပါသည္။
ျမန္မာပကၡဒိန္သည္ အိႏၵိယပကၡဒိန္ကုိ မွီး၍ ေရွးပညာရွင္တုိ႔ ထြင္ခဲ့ဟန္တူပါသည္။ သုိ႔ျဖစ္၍ အိႏၵိယ ပကၡဒိန္ လစဥ္သည့္အတုိင္း ျမန္မာလမ်ားကုိလည္း စဥ္ထားပါသည္။
ျမတ္စြာဘုရား ဖြားျမင္ျခင္း, ဘုရားျဖစ္ျခင္းစသည္ျဖင့္ ဗုဒၶဝင္တြင္ ကဆုန္လ, ဝါဆုိလစသည့္ လအမည္ႏွင့္ အသက္ေတာ္တုိ႔ကုိ ျပထားႏုိင္ျခင္းသည္ ဗုဒၶမတၱၫူျဖစ္ေတာ္မူၾကေသာ အ႒ကထာဆရာမ်ား၏ဖြင့္ဆုိခ်က္မ်ားကုိ ၾကည့္၍ ညႊန္ျပႏုိင္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ဗုဒၶဝံသအ႒ကထာ နကၡတၱပရိေစၧဒကထာ (၃၅၁)ႏွင့္ ဒီဃနိကာယ္ မဟာဝဂၢအ႒ကထာ သမၺဟုလပရေစၧဒအဖြင့္ (၁၈)၌—“ဘုရားအေလာင္းေတာ္သည္ ဥတၱရာသာဠွနကၡတ္ႏွင့္စန္းယွဥ္ေသာ ဝါဆုိလျပည့္ေန႔၌ ပဋိသေႏၶတည္ေနေတာ္မူျခင္း, ေတာထြက္ေတာ္မူျခင္း, ဓမၼစၾကာတရားေတာ္ကုိ ေဟာေတာ္မူျခင္း, ေရမီးအစုံ တန္ခုိးျပာဋိဟာကုိ ျပေတာ္မူျခင္း၊ ဝိသာခနကၡတ္ႏွင့္စန္းယွဥ္ေသာ ကဆုန္လျပည့္ေန႔၌ ဖြားေတာ္မူျခင္း, ဘုရားျဖစ္ေတာ္မူျခင္း, ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူျခင္း၊ မာဃနကၡတ္ႏွင့္စန္းယွဥ္ေသာ တပုိ႔တြဲလျပည့္ေန႔၌ ဘုရားရွင္၏ သာဝကသႏၷိ ပါတ(သာဝကအစည္းအေဝး) ျပဳေတာ္မူျခင္း, အာယုသခၤါရလႊတ္ေတာ္မူျခင္း၊ အႆယုဇနကၡတ္ႏွင့္စန္းယွဥ္ေသာ သီတင္းကြ်တ္လျပည့္ေန႔၌ တာဝတႎသာနတ္ျပည္မွ ဆင္းသက္ေတာ္မူျခင္း”တုိ႔ျဖစ္ပါသည္။
ေရွးအႏၵိယ၊ နကၡတၱ၊ ေဗဒက်မ္းကုိသာ။
ပါဠိ သကၠတ၊ သုံးစြဲၾက၊ လက အမည္မွာ။
မွီးျငမ္းျပဳစု၊ ျမန္မာမႈ၊ ေခၚျပဳ ပကၡဒိန္ပါ။
တစ္ႏွစ္တာမွ၊ ဆယ့္ႏွစ္လ၊ မည္က သီးသီးပါ။
ျမန္မာ, အိႏၵိယား၊ ေဝါဟာမ်ား၊ ကြဲျပားၾက႐ုံသာ။
လ၏အေန၊ ထူးအေထြ၊ ကယ္ေလ မရွိပါ။
ေသာ ဧဝံ တာဟိ ေဒဝတာဟိ ကုသလံ သာရယမာနာဟိ ပရိဝုေတာ တၾတ ဝိစရေႏၲာဝ စဝိတြာ မဟာမာယာယ ေဒဝိယာ ကုစၧိသၼႎ ဥတၱရာသာဠွနကၡေတၱန ပဋိသႏၶႎ ဂဏွိ။ (ဗုဒၶဝံသအ႒ကထာ၊ ေဂါတမ ဗုဒၶဝံသဝဏၰနာ၊ ၃၁၉။)
အာသာဠွိပုဏၰမာယံ သက်ရာဇကုေလ မဟာမာယာယ ေဒဝိယာ ကုစၧိယံ ပဋိသႏၶႎ ဂေဟတြာ ဒသ မာေသ ေဒဝမႏုေႆဟိ မဟတာ ပရိဝါေရန ပရိဟရိယမာေနာ ဝိသာခပုဏၰမာယံ ပစၥဴသသမေယ အဘိဇာတႎ ပါပုဏိ။ (ဣတိဝုတၱက၊ ႒၊ ၁၂၈။)
မဟာမာယာပိ ေဒဝီ ဒသမာေသ ကုစၧိနာ ေဗာဓိသတၱံ ပရိဟရိတြာ ပရိပုဏၰဂဗၻာ။ ပ ။ သာလသာခံ ဂေဟတြာ တိ႒မာနာယ ဧဝ တႆာ ဂဗၻဝု႒ာနံ အေဟာသိ။ ပ ။ ေဗာဓိသေတၱာ ပန ေဒြ ဟေတၳ ေဒြ ပါေဒ ပသာေရတြာ ဌိတေကာဝ မာတုကုစၧိသမၻေဝန ေကနစိ အသုစိနာ အမကၡိေတာဝ သုေဒၶါ ဝိသေဒါ ။ ပ ။ ဝိေရာစမာေနာ မာတုကုစၧိေတာ နိကၡမိ။ (ဗုဒၶဝံသအ႒ကထာ၊ ၃၂ဝ-၃၂၁။)
ဧကူနတႎသဝႆာနိ၊ အဂါရံ အဇၥ်ဟံ ဝသႎ။ (ဗုဒၶဝံသပါဠိ၊ ေဂါတမဗုဒၶဝံသ၊ ၃၈ဝ။)
နိမိေတၱ စတုေရာ ဒိသြာ၊ အႆယာေနန နိကၡမိ။
ဆဗၺႆံ ပဓာနစာရံ၊ အစရႎ ဒုကၠရံ အဟံ။
မဟာသေတၱာ ဧကူနတၱႎသဝႆကာေလ ဟတၳဂတံ စကၠဝတၱိရဇၨံ ေခဠပိ႑ံ ဝိယ အနေပေကၡာ ဆေၮတြာ စကၠဝတၱိသိရိနိဝါသဘူတာ ရာဇဘဝနာ နိကၡမိတြာ အာသာဠွိပုဏၰမာယ ဥတၱရာသာဠွနကၡေတၱ ဝတၱမာေန နဂရေတာ နိကၡမိတြာ (ဗုဒၶဝံသအ႒ကထာ၊ ၃၃၁။)
အထ နံ ဆဗၺႆာနိ မဟာပဓာနံ ပဒဟႏၲံ ။ ပ ။ အယံ ဆဗၺႆာနိ ဒုကၠရကာရိကံ ကေရာေႏၲာပိ။ ပ ။ မဟာပုရိေသာ ဝိသာခပုဏၰမာယ ဥ႐ုေဝလာယံ ေသနာနိဂေမ။ ပ ။ တာယ သမၸသာဒနဇာတာယ ဒိႏၷံ ပကၡိတၱဒိေဗၺာဇံ မဓုပါယာသံ ပရိဘုဥၨိတြာ သုဝဏၰပါတႎ ဂေဟတြာ ေနရဥၨရာယ ပဋိေသာတံ ခိပိတြာ။ ပ ။ တ႐ုဂဏာနံ ဝိေရာစမာနဝိဇယတ႐ုမႆတၳေဗာဓိ႐ုကၡမူလမုပဂÑာ အႆတၳဒုမ ရာဇံ တိကၡတၱဳံ ပဒကၡိဏံ ကတြာ။ ပ ။ တိဏာနိ အေဂၢ ဂေဟတြာ စာေလသိ။ တာဝေဒဝ စုဒၵသဟေတၳာ ပလႅေကၤာ အေဟာသိ။ ပ ။ ေဗာဓိသေတၱာ တတၳ စုဒၵသဟေတၳ တိဏသႏၳေရ တိသႏၶိပလႅကႍ အာဘုဇိတြာ ။ ပ ။ နိသီဒိ။ ပ ။ အထ မဟာပုရိေသာပိ ။ ပ ။ ပစၥဴသသမေယ သဗၺဗုဒၶါနံ အာစိေဏၰ ပစၥယာကာေရ ဉာဏံ ၾသတာေရတြာ အာနာပါနစတုတၳဇၥ်ာနံ နိဗၺေတၱတြာ တေမဝ ပါဒကံ ကတြာ ဝိပႆနံ ဝေၯတြာ မဂၢ ပဋိပါဋိယာ အဓိဂေတန စတုတၳမေဂၢန သဗၺကိေလေသ ေခေပတြာ သဗၺဗုဒၶဂုေဏ ပဋိဝိဇၥ်ိတြာ—။ (ဗုဒၶဝံသ၊ ႒၊ ၃၃၆, ၃၃၇, ၃၄ဝ။)
ဘဂဝါ ဟိ ဝိသာခပုဏၰမာယ ရတၱိယာ ပဌမယာေမ ပုေဗၺနိဝါသံ အႏုႆရိတြာ မဇၥ်ိမယာေမ ဒိဗၺစကၡဳံ ဝိေသာေဓတြာ ပစၧိမယာေမ ပဋိစၥသမုပၸါေဒ ဉာဏံ ၾသတာေရတြာ နာနာနေယဟိ ေတဘူမက သခၤါေရ သမၼသိတြာ “ဣဒါနိ အ႐ုေဏာ ဥဂၢမိႆတီ”တိ သမၼာသေမၺာဓႎ ပါပုဏိ။ (ဥဒါန၊ ႒၊ ၄၆။)
ေသာဟံ စတၱာေရာ နိမိေတၱ ဒိသြာ အႆယာေနန မဟာဘိနိကၡမနံ နိကၡမႎ။ တေတာ ဆဗၺႆာနိ ပဓာနံ ပဒဟိတြာ ဝိသာခပုဏၰမာယ ဥ႐ုေဝလာယံ ေသနာနိဂေမ ေသနာကုဋဳမၺိကႆ ဓီတာယ သမၸသာဒဇာတာယ သုဇာတာယ နာမ ဒိႏၷံ မဓုပါယာသံ ပရိဘုဥၨိတြာ သာလဝေန ဒိဝါဝိဟာရံ ကတြာ သာယနသမေယ ေသာတၳိေယန နာမ တိဏဟာရေကန ဒိႏၷယ အ႒ တိဏမု႒ိေယာ ဂေဟတြာ အႆတၳေဗာဓိ႐ုကၡမူလံ ဥပဂÑာ တတၳ မာရဗလံ ဝိဒၶံေသတြာ သေမၺာဓႎ ပေတၱာသၼိ။ (ဗုဒၶဝံသ၊ ႒၊ ၃၄၇။)
ဘဂဝါ ။ ပ ။ ဥတၱရာသာဠွနကၡတၱေယာေဂ ဝတၱမာေန အ႒ာရသဟိ ျဗဟၼေကာဋီဟိ ပရိဝုေတာ ပဥၥဝဂၢိေယ ေထေရ အာမေႏၲတြာ ဓမၼစကၠပၸဝတၱနသုတၱႏၲံ ေဒေသသိ။ (ဗုဒၶဝံသ၊ ႒၊ ၃၄၃။)
ဧကူနတႎေသာ ဝယသာ သုဘဒၵ၊
ယံ ပဗၺဇႎ ကႎ ကုသလာႏုဧသီ။
ဝႆာနိ ပညာသ သမာဓိကာနိ၊ (မဟာဝဂၢ၊ မဟာပရိနိဗၺာနသုတၱ၊ ၁၂၅။)
သဗၺေမၸတံ အဘိသေမၺာဓိေတာ ယာဝ ပရိနိဗၺာနာ ပဥၥစတၱာလီသဝႆာနိ ဘာသိတံ လပိတံ “တီဏိ ပိဋကာနိ ပဥၥ နိကာယာ နဝဂၤါနိ စတုရာသီတိ ဓမၼကၡႏၶသဟႆာနီ”တိ ဧဝံ မဟာပေဘဒံ ေဟာတိ။ (မဟာဝဂၢ၊ ႒၊ တထာဂတပစၧိမဝါစာဝဏၰနာ၊ ၁၈၃။)
ကုသိနာရာယံ ဥပဝတၱေန မလႅရာဇူနံ သာလဝေန ယမကသာလာနမႏၲေရ ဝိသာခပုဏၰမာယံ ပစၥဴသေဝလာယံ အႏုပါဒိေသသာယ နိဗၺာနဓာတုယာ ပရိနိဗၺဳေတ ဘဂဝတိ—။ (ဝိမာနဝတၳဳ၊ ႒၊ မလႅိကာ ဝိမာနဝဏၰနာ၊ ၁၅ဝ။)
ဆဗၺႆာနိ မဟာပဓာနံ ပဒဟိတြာ ဝိသာခပုဏၰမဒိဝေသ။ ပ ။ ပစၧိမယာမာဝသာေန။ ပ ။ သဗၺညုတညာဏံ ပဋိဝိဇၥ်ိတြာ။ ပ ။ အာသာဠွိပုဏၰမဒိဝေသ ။ ပ ။ ဓမၼစကၠံ ပဝေတၱတြာ—။ (ဓမၼပဒ၊ ႒၊ ၁၊ ၅၄, ၅၅။)
မဟာပုရိေသာ ပန ဥတၱရာသာဠွနကၡေတၱေနဝ မာတုကုစၧႎ ၾသကၠမိ၊ မဟာဘိနိကၡမနံ နိကၡမိ၊ ဓမၼစကၠံ ပဝေတၱသိ၊ ယမကပါဋိဟာရယံ အကာသိ။ ဝိသာခနကၡေတၱန ဇာေတာ စ အဘိသမၺဳေဒၶါ စ ပရိနိဗၺဳေတာ စ။ မာဃနကၡေတၱန တႆ သာဝကသႏၷိပါေတာ စ အာယုသခၤါရေဝါသဇၨနဥၥ အေဟာတိ။ အႆယုဇနကၡေတၱန ေဒေဝါေရာဟဏံ။ (ဗုဒၶဝံသ၊ ႒၊ နကၡတၱပရိေစၧဒကထာ၊ ၃၅၁။)
ဒီဃနိကာယ္ မဟာဝဂၢအ႒ကထာ မဟာပဒါနသုတ္ သမၺဟုလပရိေစၧဒအဖြင့္ (၁၈)၌လည္း အလားတူပင္ လာရွိ၏။
ဆရာေတာ္ ဦးေဇာတာလကၤာရ
ဓမၼာနႏၵ ဝိဟာရ
ဟာ့ဖ္မြန္းေဗးၿမိဳ႔
